Υγρότοποι της Κύπρου

Ο υδατοφράκτης Λευκάρων LAR001 βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων της κοινότητας Πάνω Λεύκαρα, σε απόσταση 3.93km βορειοδυτικά από το κέντρο της. Κατασκευάστηκε το 1973, στη κοίτη του ποταμού Συργάτη, παραπόταμου του Πεντάσχοινου. Έχει χωρητικότητα 1,850,000 m3 και αποστραγγίζει λεκάνη απορροής 36,3 km2 για να εξυπηρετεί την υδατοπρομήθεια της Αμμοχώστου και της Λάρνακας, καθώς και την άρδευση 668 σκαλών γης. Είναι το έβδομο μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου. Με βάση την κατηγοριοποίηση του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) ανήκει στα «μεγάλα φράγματα» και στον κατάλογο της Διεθνούς Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων (1,2). Περισσότερες σχετικές πληροφορίες -για τα κριτήρια κατηγοριοποίησης- βρίσκονται στην «Αρχειοθήκη» του Υγροτοπίου και στην ιστοσελίδα του ΤΑΥ. Τροφοδοτείται από τη λεκάνη απορροής και η παρουσία του νερού είναι μόνιμη. Κατάντη του Υδατοφράκτη Λευκάρων είναι ο Υδατοφράκτης Διπόταμου (LAR002). Αποτελεί μέλος του Έργου Νότιου Αγωγού και τροφοδοτεί το Σύστημα Υδατοπρομήθειας της Λευκωσίας. Για το λόγο αυτό έχει συμπεριληφθεί στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών των Φραγμάτων Πόσιμου Νερού. Στα πλαίσια μελέτης Υδατικής Πολιτικής για τις ανάγκες εμπλουτισμού και διατήρησης στο ποτάμιο σώμα κατάντη του φράγματος, διαφάνηκε ότι το φράγμα είναι ιδιαίτερα προβληματικό ως προς την απόδοσή του με τη μέση ετήσια εισροή να υπολείπεται κατά πολύ της εκτιμηθείσας κατά το σχεδιασμό του έργου (8,2 εκατ. m3). Δεν υφίσταται κατάλληλος υδρομετρικός σταθμός με επαρκή στοιχεία για την εκτίμηση σχέσης παροχής – διάρκειας για τον ποταμό. Δεν υφίσταται απαίτηση εκροών εμπλουτισμού δεδομένου ότι μεταξύ του φράγματος και του υδροφορέα παρεμβάλλεται το φράγμα Διποτάμου. Απαιτείται η εξασφάλιση κάποιας ροής στον ποταμό κατάντη του φράγματος. Η ροή αυτή θα καταλήγει στον ταμιευτήρα του Διποτάμου. Προτείνεται η κατανομή στην περίοδο Ιανουαρίου-Μαϊου ενός συνολικού όγκου 100.000 m3 (3). Στα πλαίσια του Προγράμματος Παρακολούθησης των Ταμιευτήρων που εμπίπτουν στις πρόνοιες της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ περί Υδάτων (ΟΠΥ), παρόλο που η χημική κατάσταση του Υδατοφράκτη Λευκάρων έχει αξιολογηθεί ως «κακή» (προτείνεται η αύξηση της συχνότητας δειγματοληψιών), η οικολογική του κατάσταση ταξινομείται ως «καλή και πάνω» (4). Στα πλαίσια μελέτης του ΤΑΥ για συγκριτική οικολογική αξιολόγηση και εκτίμηση της σημασίας της αποκατάστασης οικοσυστημάτων υδατοφρακτών, στον Υδατοφράκτη Λευκάρων δεν εντοπίστηκε ιδιαίτερο ορνιθολογικό ενδιαφέρον, στα ανοιχτά νερά του ταμιευτήρα που βρίσκονται συχνά μέσα στη βαθιά στενή κοιλάδα πίσω από το φράγμα. Τα «υγρά λιβάδια» στην ουρά του φράγματος έχουν ενδιαφέρον για τους παρακείμενους πληθυσμούς στρουθιόμορφων πουλιών, καθώς και για μεγάλο αριθμό ειδών ασπονδύλων, αμφιβίων και ερπετών (3). Η βιολογική του αξία είναι μικρή. Η βλάστηση που απαντάται περιλαμβάνει δεντρώδη/θαμνώδη είδη όπως Ptilostemon chamaepeuce subsp. cyprius, Cistus creticus, Calicotome villosa, Erophaca baetica subsp. orientalis, Tamarix sp., Pinus brutia, Olea europaea, καλαμιώνες με Phragmites australis, και το ξενικό Nicotiana glauca. Στη πανίδα καταγράφηκαν τα είδη ψαριών Alburnus alburnus, Cyprinus carpio, Micropterus salmoides, Oncorhynchus mykiss, Rutilus rutilus και Sander lucioperca, και τα πτηνά Accipiter nisus, Hieraaetus fasciatus , Ardea alba και Ardea cinerea. Στον Υδατοφράκτη το 1976 και 1978 προστέθηκαν αστακοί του γλυκού νερού Astacus astacus (5). Στη λεκάνη απορροής παρατηρείται μεσαίας έντασης ρύπανση, και η περιοχή έχει δεχτεί την επίδραση πυρκαγιάς. Η πρόσβαση στη περιοχή είναι εύκολη λόγω του οδικού δικτύου. Ο υγρότοπος χρησιμοποιείται και για ερασιτεχνική αλιεία. Βρίσκεται εντός της Κοντινής Ζώνης Προστασίας Φραγμάτων Πόσιμου Νερού (6), εμπίπτει στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας του δικτύου Natura 2000 «Ποταμός Πεντάσχοινος CY6000008» (7) και στην αντίστοιχη Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (8). Επίσης βρίσκεται σε Προσωρινά Απαγορευμένη Περιοχή Κυνηγιού (9). Περίοδος αναφοράς πρωτογενών δεδομένων: , 12/02/2015 Απογραφείς: Α. Αναστάση, Α. Παπαθεοδούλου, Λ. Σεργίδης (1) Χριστοφίδης Ν., Κύρου Κ., Πιστή Ε., Ιωάννου Α., Αυγουστή Μ., Χατζηγιάννη Ν. (2009). Φράγματα της Κύπρου. Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. (2) Evangelidou S. (2011). Dams of Cyprus and their environment. Energy, Environment and Water Research Center (EEWRC). The Cyprus Institute. (3) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2011). Εφαρμογή των Άρθρων 11, 13 και 15 της Οδηγίας Πλαίσιο Περί Υδάτων (2000/60/ΕΚ) στην Κύπρο. Παράρτημα ΙΙ- Αναλυτικό Πρόγραμμα Μέτρων. (4) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2009).Παροχή Συμβουλευτικών Υπηρεσιών για Αξιολόγηση των Αποτελεσμάτων των Προγραμμάτων Παρακολούθησης για τα Επιφανειακά Ύδατα στα Πλαίσια του Άρθρου 8 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Σύμβαση ΤΑΥ 54/2009. Γ. Καραβοκύρης & Συνεργάτες Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε. Παναγιώτα Στυλιανή Καϊμάκη. (5) Holdich D.M, Reynolds J.D., Souty-Grosset C., Sibley P.J.(2009). A review of the ever increasing threat to European crayfish from non-indigenous crayfish specieς. Knowledge and Management of Aquatic Ecosystems. 394-395, 11. (6) Δεδομένα Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (Πρόσβαση 07/2015). (7) BioCYPRUS (2009). Electronic database. Department of Environment. Ministry of Agriculture Natural Resources and Environment. (8) Hellicar M., Anastasi V., Beton D., Snape R. (2014). Important Bird Areas of Cyprus. Birdlife Cyprus, Nicosia, Cyprus. (9) Δεδομένα Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας (Πρόσβαση 06/2015). Βιβλιογραφική Παραπομπή στο Υγροτόπιο Κύπρου: Παπαθεοδούλου Α., Σεργίδης Λ., Μιχαήλ Κ., Emirzade Τ., Βίκτωρα Μ., Αναστάση Α. 2015 – (συνεχής ενημέρωση): Υγροτόπιο Κύπρου- Απογραφή των Κυπριακών Υγροτόπων. Δημοσιεύεται στο http://www.cypruswetlands.org, πρόσβαση [ημερομηνία].