Υγρότοποι της Κύπρου

Ο υδατοφράκτης Κιτίου LAR033 βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων της κοινότητας Τερσεφάνου, σε απόσταση 2.19km βόρεια από το κέντρο της. Κατασκευάστηκε τo 1964, από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, στη κοίτη του ποταμού Τρέμιθου. Έχει χωρητικότητα 1,614,000 m3 και αποστραγγίζει λεκάνη απορροής 130 km2. Το νερό χρησιμοποιείται για άρδευση περιοχής 664 εκταρίων. Με βάση την κατηγοριοποίηση του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) ανήκει στα «μεγάλα φράγματα» και στον κατάλογο της Διεθνούς Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων (1). Περισσότερες σχετικές πληροφορίες -για τα κριτήρια κατηγοριοποίησης- βρίσκονται στην «Αρχειοθήκη» του Υγροτοπίου και στην ιστοσελίδα του ΤΑΥ (1). Ο Υδατοφράκτης Κιτίου αποτελεί ένα από τα τρία εμπλουτιστικά φράγματα, που κατασκευάστηκαν με στόχο να αποφευχθεί η ροή νερού προς τη θάλασσα και να βοηθηθεί ο εμπλουτισμός των αλουβιακών υδροφορέων. Τα άλλα δύο είναι Φράγμα Μόρφου (NIC098) και Φράγμα Μάσσαρι (NIC162). Η κατασκευή σχετικά μεγάλου μεγέθους εμπλουτιστικών φραγμάτων κρίνεται αποτελεσματική αλλά παρουσιάζει αυξημένο κόστος. Σημειώνεται επίσης ότι παρατηρείται προοδευτική μείωση της διηθητικής ικανότητας του φράγματος λόγω της στερεοπαροχής, για αυτό θα πρέπει να γίνεται αφαίρεση των υλικών αυτών μετά την ξήρανση της λεκάνης κατάκλισης (2). Κατά μήκος του ίδιου ποταμού, ανάντη του Υδατοφράκτη Κιτίου είναι ο Υδατοφράκτης Λυμπιών (LAR029) και η εκβολή του ποταμού κατάντη (LAR023). Τροφοδοτείται από τη λεκάνη απορροής και η παρουσία του νερού είναι μόνιμη. Η οριοθέτηση του υγρότοπου περιλαμβάνει και μέρος του γραμμικού συστήματος κατάντη του αναχώματος, το οποίο συντηρείται από τις απορροές του Υδατοφράκτη. Η βιολογική του αξία είναι μικρή. Η βλάστηση που απαντάται περιλαμβάνει δεντρώδη/θαμνώδη είδη όπως Dittrichia viscose, Tamarix sp.,και καλαμιώνες με Arundo donax. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η καταγραφή του είδους Verbena supina που περιλαμβάνεται στα είδη του κόκκινου βιβλίου της χλωρίδας της Κύπρου ως εύτρωτο (3). Στη πανίδα του υγροτόπου καταγράφηκαν τα είδη πτηνών Falco tinnunculus, Alectoris chukar, Fulica atra, Galerida cristata και Tachybaptus ruficollis. Η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας κατέθεσε εισήγηση για να παραχωρούνται περιορισμένες ποσότητες νερού στο φράγμα Κιτίου, αφού θεωρείται σημαντικός υγρότοπος για την ορνιθοπανίδα (4). Στα πλαίσια του προγράμματος «Ιζήματα» (http://www.izimata.com, πρόσβαση 08/15), που σκοπό είχε την εκτίμηση της έντασης της κατακράτησης ιζημάτων σε επιλεγμένους Υδατοφράκτες, προέκυψε ότι στον Υδατοφράκτη Κιτίου υπάρχει κατακράτηση σηµαντικής ποσότητας ιζηµάτων και ότι το πάχος του στρώµατος κατακρατηθέντων ιζηµάτων φθάνει µέχρι τα 4µέτρα από τον αρχικό πυθµένα πριν την κατασκευή του φράγµατος. Η κατακράτηση των ιζηµάτων έχει ως επίπτωση την πρόσχωση της λεκάνης. Με την πάροδο του χρόνου η στάθµη του πυθµένα ανεβαίνει. Όταν η στάθµη υπερβεί την ανώτατη στάθµη του φράγµατος ο κύκλος των ιζηµάτων επαναφέρεται, αφού τα ιζήµατα συνεχίζουν την κίνηση προς τη θάλασσα. Στη λεκάνη απορροής οι αγροτικές δραστηριότητες είναι μεγάλης έντασης, με πολλές εκτατικές καλλιέργειες και βόσκηση. Στη περιοχή υπάρχουν επίσης πολλά κτηνοτροφικά υποστατικά. Εντός του υγροτόπου και μέσα στο νερό υπάρχουν πολλά σκουπίδια παρά τις σημάνσεις ότι απαγορεύεται η ρήψη σκυβάλων. Το 2004 η περιοχή Κιτίου- Περβολίών, -που ξεκινά ακριβώς κατάντη του Υδατοφράκτη-, κυρήχθηκε με άλλες τέσσερις ως Ζώνη Ευπρόσβλητη σε Νιτρορύπανση, ενώ ο υπόγειος υδροφορέας Κιτίου καθορίστηκε ότι εμπίπτει στη κατηγορία νερών που υφίστανται ή μπορεί να υποστούν νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης. Η ποιοτική του κατάσταση ταξινομείται ως «κακή» και έχει προταθεί η αφαίρεσή του από τις προστατευόμενες περιοχές υδρευτικού νερού, αφού δεν υφίσταται πλέον τέτοια χρήση (4, 5). Περίοδος αναφοράς πρωτογενών δεδομένων: 17/02/2015 Απογραφείς: Α. Αναστάση, Α. Παπαθεοδούλου (1) Χριστοφίδης Ν., Κύρου Κ., Πιστή Ε., Ιωάννου Α., Αυγουστή Μ., Χατζηγιάννη Ν. (2009). Φράγματα της Κύπρου. Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. (2) Κωνσταντίνου Κ., Γεωργίου Α. (χωρίς ημερομηνία): Εφαρμογές τεχνητού εμπλουτισμού στην Κύπρο – Προβληματα. (3) Tσιντίδης Τ., Xριστοδούλου Σ. Χ, Δεληπέτρου Π., Γεωργίου Κ. (2007). Το κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου. Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου. Λευκωσία. (4) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2011). Εφαρμογή των Άρθρων 11, 13 και 15 της Οδηγίας Πλαίσιο Περί Υδάτων (2000/60/ΕΚ) στην Κύπρο. Παράρτημα ΙΙ- Αναλυτικό Πρόγραμμα Μέτρων. (5) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2009).Παροχή Συμβουλευτικών Υπηρεσιών για Αξιολόγηση των Αποτελεσμάτων των Προγραμμάτων Παρακολούθησης για τα Επιφανειακά Ύδατα στα Πλαίσια του Άρθρου 8 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Σύμβαση ΤΑΥ 54/2009. Γ. Καραβοκύρης & Συνεργάτες Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε. Παναγιώτα Στυλιανή Καϊμάκη. Βιβλιογραφική Παραπομπή στο Υγροτόπιο Κύπρου: Παπαθεοδούλου Α., Σεργίδης Λ., Μιχαήλ Κ., Emirzade Τ., Βίκτωρα Μ., Αναστάση Α. 2015 – (συνεχής ενημέρωση): Υγροτόπιο Κύπρου- Απογραφή των Κυπριακών Υγροτόπων. Δημοσιεύεται στο http://www.cypruswetlands.org, πρόσβαση [ημερομηνία].