Υγρότοποι της Κύπρου

Ο υδατοφράκτης Πάνω Πλατρών LIM001 βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων της κοινότητας Πάνω Πλατρών, σε απόσταση 1.47km νοτιοδυτικά του Αμιάντου που είναι ο πλησιέστερος οικισμός. Κατασκευάστηκε στη κοίτη του ποταμού Κούρη (Λούματα των Αετών). Τροφοδοτείται από τη λεκάνη απορροής και η παρουσία του νερού είναι μόνιμη. Ο Υδατοφράκτης βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το κλειστό μεταλλείο αμιάντου. Η λεκάνη απορροής του ποταμού χρησιμοποιήθηκε και ως χώρος απόρριψης των στείρων του Μεταλλείου Αμιάντου που είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία του φράγματος χωρητικότητας 350000 m3 (1). Στα πλαίσια του Προγράμματος Μέτρων που εκπονήθηκε κατά τη Πρώτη Διαχειριστική Περίοδο για Υδάτινα Σώματα που εμπίπτουν στις πρόνοιες της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ περί Υδάτων (ΟΠΥ), προτάθηκε η τοποθέτηση σταθμών παρακολούθησης ώστε να γίνονται συστηματικές μετρήσεις των ποιοτικών χαρακτηριστικών των ιζημάτων του Υδατοφράκτη (2). Η κατάσταση των νερών του ταξινομείται ως «καλή» με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας (3). Η βιολογική του αξία είναι ουδέτερη. Η βλάστηση που απαντάται περιλαμβάνει δεντρώδη/ θαμνώδη είδη όπως Cistus sp., Juniperus foetidissima, Quercus alnifolia, Pinus brutia, Pinus nigra και το είδος Alyssum cypricum. Στη πανίδα καταγράφηκε ένα είδος αμφιβίου ο Pelophylax bedriagae και ένα είδος πτηνού το Oenanthe cypriaca. Το μεταλλείο Χρυσοτίλου Αμιάντου λειτούργησε μεταξύ 1904 και 1992 με ετήσια παραγωγή 5 εκ.τόννων. Συνολικά έχει υπολογισθεί ότι εξορύχθηκαν 1.000.000 τόνοι μεταλλεύματος. Η μακρά εκμετάλλευση του αμιάντου είχε σαν αποτέλεσμα τις τεράστιες συσσωρεύσεις μεταλλευτικών αποβλήτων. Αυτές οι περιοχές συσσωρεύσεως απορριμμάτων στραγγίζονται σε ένα βαθύ ρεύμα που ρέει πρώτα στο φράγμα Πάνω Πλατρών, στο φράγμα της Τριμίκλινης (LIM026) και τέλος στο φράγμα του Κούρη (LIM034) (2). Το μεταλλείο βρίσκεται σε φάση αποκατάστασης. Το πρόγραμμα αποκατάστασης άρχισε το 1996 και περιλαμβάνει τη σταθεροποίηση των σωρών, καθώς και την αποκατάσταση της φυτοκάλυψης και της αναδάσωσης. Προτεραιότητα δόθηκε στους σωρούς των αποβλήτων που θα μπορούσαν, υπό ορισμένες συνθήκες, να προκαλέσουν κινδύνους στις ιδιοκτησίες που βρίσκονται κάτω από το μεταλλείο. Πιο πρόσφατο είναι το έργο «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας στις εργασίες Αποκατάστασης και στη Διαχείριση του Μεταλλείου Αμιάντου, στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους» (http://www.amiandos.eu, πρόσβαση 08/15). Λόγω των έργων αποκατάστασης θεωρείται ότι ο κίνδυνος επιβάρυνσης του εδάφους και των υδάτων έχει ελαχιστοποιηθεί, αν και υπάρχει ένα ερωτηματικό ως προς τις επιπτώσεις που έχουν προκληθεί λόγω της επί 90 έτη λειτουργίας του μεταλλείου. Είναι συνεπώς πιθανή η παρουσία στην περιοχή, λόγω της προϋφιστάμενης λειτουργίας του μεταλλείου, ινών αμιάντου Co, Cr και Ni (2). Ο υγρότοπος εμπίπτει στη περιοχή προστασίας της φύσης Natura 2000 του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους, τόσο ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας, όσο και ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (4) και εμπίπτει στην αντίστοιχη Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (5). Βρίσκεται εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους (5) και στη Κοντινή Ζώνη Προστασίας Φραγμάτων Πόσιμου Νερού, του Υδατοφράκτη Κούρη (LIM034) (7). Περίοδος αναφοράς πρωτογενών δεδομένων: 21/05/2014 Απογραφείς: Α. Παπαθεοδούλου, Λ. Σεργίδης (1) Κυπριακή Δημοκρατία. Γνωμάτευση με βάση το άρθρο 17(6) του Περι της έκτιμησης των επιπτέσεων στο περιβάλλον από ορισμένα σχέδια ή/και προγράμματα Νόμου Ν.102(ι)/2005. Για το Γενικό Σχέδιο αξιοποίησης (master plan) για το μεταλλείο Αμιαντου. (2) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2011). Εφαρμογή των Άρθρων 11, 13 και 15 της Οδηγίας Πλαίσιο Περί Υδάτων (2000/60/ΕΚ) στην Κύπρο. Παράρτημα ΙΙ- Αναλυτικό Πρόγραμμα Μέτρων. (3) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2009).Παροχή Συμβουλευτικών Υπηρεσιών για Αξιολόγηση των Αποτελεσμάτων των Προγραμμάτων Παρακολούθησης για τα Επιφανειακά Ύδατα στα Πλαίσια του Άρθρου 8 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Σύμβαση ΤΑΥ 54/2009. Γ. Καραβοκύρης & Συνεργάτες Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε. Παναγιώτα Στυλιανή Καϊμάκη. (4) BioCYPRUS (2009). Electronic database. Department of Environment. Ministry of Agriculture Natural Resources and Environment. (5) Hellicar M., Anastasi V., Beton D., Snape R. (2014). Important Bird Areas of Cyprus. Birdlife Cyprus, Nicosia, Cyprus. (6) Δεδομένα Τμήματος Δασών (Πρόσβαση 06/2015). (7) Δεδομένα Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (Πρόσβαση 07/2015). Βιβλιογραφική Παραπομπή στο Υγροτόπιο Κύπρου: Παπαθεοδούλου Α., Σεργίδης Λ., Μιχαήλ Κ., Emirzade Τ., Βίκτωρα Μ., Αναστάση Α. 2015 – (συνεχής ενημέρωση): Υγροτόπιο Κύπρου- Απογραφή των Κυπριακών Υγροτόπων. Δημοσιεύεται στο http://www.cypruswetlands.org, πρόσβαση [ημερομηνία].