Υγρότοποι της Κύπρου

Ο υδατοφράκτης Ευρέτου PAF001 βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων της κοινότητας Ευρέτου, σε απόσταση 1.09km βορειοδυτικά από το κέντρο της. Πρόκειται για μεγάλο ταμιευτήρα χαμηλού υψομέτρου, εντός κοίτης ανοιχτής κοιλάδας. Κατασκευάστηκε το 1986, στη κοίτη του ποταμού Σταυρός της Ψώκας. Έχει χωρητικότητα 24,000,000 m3 και αποστραγγίζει λεκάνη απορροής 91 km2 (1). Το νερό χρησιμοποιείται για σκοπούς άρδευσης, περιοχής 3300 εκταρίων (1). Είναι το τρίτο μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου. Με βάση την κατηγοριοποίηση του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) ανήκει στα «μεγάλα φράγματα» και στον κατάλογο της Διεθνούς Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων (1). Περισσότερες σχετικές πληροφορίες -για τα κριτήρια κατηγοριοποίησης- βρίσκονται στην «Αρχειοθήκη» του Υγροτοπίου και στην ιστοσελίδα του ΤΑΥ. Αποτελεί μέρος του Αρδευτικού 'Εργου Χρυσοχούς, που έχει σκοπό την αξιοποίηση της ροής των ποταμών που πηγάζουν από τη βορειοδυτική πλευρά της οροσειράς του Τροόδους και την άρδευση περιοχών της κοιλάδας Χρυσοχούς και της γειτονικής παραλιακής πεδιάδας (2). Ο Υδατοφράκτης είναι ο σημαντικότερος από πλευράς πόρων για το έργο Χρυσοχούς και ορισμένα έτη συμβάλλει και στο ισοζύγιο άλλων ταμιευτήρων του έργου (Αργάκα (PAF011), Πωμός (PAF00), Αγία Μαρίνα PAF007) με μεταφορά νερού. Από υδρογεωλογικής πλευράς, υπάρχει απαίτηση ροής εμπλουτισμού και προσδιορισμού της ελάχιστης οικολογικής παροχής, κατάντη του Υδατοφράκτη για σκοπούς εμπλουτισμού και διατήρησης των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας (3). Ο Υδατοφράκτης Ευρέτου βρίσκεται εντός της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «Κοιλάδα Σαραμά» και κατάντη του είναι η ΖΕΠ «Φαράγγια Αγίας Αικατερίνης-Αγίας Παρασκευή» που εξαρτώνται υδρολογικά και από τις απορροές του φράγματος. Οι ποσότητες που αφήνονται πρέπει να είναι τετοιες ώστε η κοίτη του ποταμού κατάντη να διαθέτει τις απαιτούμενες ποσότητες νερού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους (3). Σύμφωνα με αποτελέσματα μελέτης, στον Υδατοφράκτη Ευρέτου καταγράφονται απώλειες νερού, οι οποίες οφείλονται σε διηθήσεις στη θεμελίωσή του. Δεν κρίθηκε σκόπιμη οποιαδήποτε παρέμβαση διότι οι παρατηρούμενες απώλειες εκλαμβάνονται ως απαιτήσεις εκροών οικολογικής παροχής (3). Στα πλαίσια του Προγράμματος Παρακολούθησης των Ταμιευτήρων που εμπίπτουν στις πρόνοιες της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ περί Υδάτων (ΟΠΥ), η χημική κατάσταση του Υδατοφράκτη έχει αξιολογηθεί ως «καλή» , η οικολογική του κατάσταση/δυναμικό ταξινομείται ως «καλή» , το ίδιο και η συνολική του κατάσταση(4). Η βιολογική του αξία είναι μεσαία. Η «ουρά» του φράγματος έχει σημαντικές εκτάσεις υγροτοπικής βλάστησης . Αποτελεί επίσης πολύ σημαντική περιοχή για την ορνιθοπανίδα. Η βλάστηση που απαντάται στον υγρότοπο περιλαμβάνει δεντρώδη/ θαμνώδη είδη όπως Tamarix sp. και καλαμιώνες με Arundo donax, Phragmites australis και Typha sp. Επίσης εντός του υδατοφράκτη έχει καταγραφεί το είδος Sclerochloa dure. Το είδος περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου ως εύτρωτο (4). Στη πανίδα καταγράφηκαν διάφορα είδη λιβελούλας, το ψάρι Cyprinus carpio, ένα είδος αμφιβίου ο Pelophylax bedriagae, οι σαύρες Ophisops elegans schlueteri και Stellagama stellio cypriaca, και τα πτηνά Buteo buteo, Anas platyrhynchos, Larus cachinnans , Larus michahellis, Tringa ochropus, Ardea cinerea, Falco peregrinus , Fulica atra, Corvus monedula , Pica pica, Podiceps cristatus. Εντός του υγροτόπου παρατηρείται ήπια βόσκηση και χρησιμοποιείται για ερασιτεχνική αλιεία. Παρατηρήθηκε επίσης απόρριψη οικιακών απορριμμάτων, απόρριψη αδρανών υλικών, συμπίεση και εναπόθεση ιλύος.Στη λεκάνη απορροής υπάρχουν εκτατικές και δενδρώδεις καλλιέργειες και αγροτικές κατασκευές. Στην περιοχή καταγράφονται βόσκηση και κυνήγι. Στα πλαίσια του προγράμματος «Ιζήματα» (http://www.izimata.com, πρόσβαση 08/15), που σκοπό είχε την εκτίμηση της έντασης της κατακράτησης ιζημάτων σε επιλεγμένους Υδατοφράκτες, προέκυψε ότι στον Υδατοφράκτη Ευρέτου υπάρχει κατακράτηση σηµαντικής ποσότητας ιζηµάτων. Υλικά από τις προσχώσεις του, έχουν χρησιµοποιηθεί στο παρελθόν σε τεχνικά έργα. Η κατακράτηση των ιζηµάτων έχει ως επίπτωση την πρόσχωση της λεκάνης. Με την πάροδο του χρόνου η στάθµη του πυθµένα ανεβαίνει. Όταν η στάθµη υπερβεί την ανώτατη στάθµη του φράγµατος ο κύκλος των ιζηµάτων επαναφέρεται, αφού τα ιζήµατα συνεχίζουν την κίνηση προς τη θάλασσα. Ο Υδατοφράκτης βρίσκεται εντός της Κοντινής Ζώνης Προστασίας Φραγμάτων Πόσιμου Νερού (5), εμπίπτει στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας του δικτύου Natura 2000 «Κοιλάδα Σαραμά» (6) και στην αντίστοιχη Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (7). Επίσης βρίσκεται σε Προσωρινά Απαγορευμένη Περιοχή Κυνηγιού (8). Περίοδος αναφοράς πρωτογενών δεδομένων: 13/02/2014 Απογραφείς: Α. Παπαθεοδούλου, Θ. Γιαννακάκης, Κ. Παραγαμιάν, Κ. Μιχαήλ, Λ. Σεργίδης, Μ. Βίκτωρα (1) Χριστοφίδης Ν., Κύρου Κ., Πιστή Ε., Ιωάννου Α., Αυγουστή Μ., Χατζηγιάννη Ν. (2009). Φράγματα της Κύπρου. Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. (2) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (χωρίς ημερομηνία): Πρωτόκολλο Πληροφοριών για Παροχή Εξειδικευµένων Υπηρεσιών για το Σχεδιασµό Πρωτοκόλλου Πληροφοριών που θα χρησιµοποιείται για την Οικονοµική Ανάλυση της Χρήσης Ύδατος και την Εφαρµογή Πολιτικών Τιµολόγησης Ύδατος σύµφωνα µε την Οδηγία Πλαίσιο Περί Υδάτων 2000/60/EK στην Κύπρο - Σύµβαση Αρ. 8/2006. (3) Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (2011). Εφαρμογή των Άρθρων 11, 13 και 15 της Οδηγίας Πλαίσιο Περί Υδάτων (2000/60/ΕΚ) στην Κύπρο. Παράρτημα ΙΙ- Αναλυτικό Πρόγραμμα Μέτρων. (4) Tσιντίδης Τ., Xριστοδούλου Σ. Χ, Δεληπέτρου Π., Γεωργίου Κ. (2007). Το κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου. Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου. Λευκωσία. (5) Δεδομένα Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (Πρόσβαση 07/2015). (6) BioCYPRUS (2009). Electronic database. Department of Environment. Ministry of Agriculture Natural Resources and Environment. (7) Hellicar M., Anastasi V., Beton D., Snape R. (2014). Important Bird Areas of Cyprus. Birdlife Cyprus, Nicosia, Cyprus. (8) Δεδομένα Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας (Πρόσβαση 06/2015). Βιβλιογραφική Παραπομπή στο Υγροτόπιο Κύπρου: Παπαθεοδούλου Α., Σεργίδης Λ., Μιχαήλ Κ., Emirzade Τ., Βίκτωρα Μ., Αναστάση Α. 2015 – (συνεχής ενημέρωση): Υγροτόπιο Κύπρου- Απογραφή των Κυπριακών Υγροτόπων. Δημοσιεύεται στο http://www.cypruswetlands.org, πρόσβαση [ημερομηνία].