Υγρότοποι της Κύπρου

Η Εκβολή του ποταμού Ξερού PAF026 βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων της κοινότητας Μανδριά Πάφου σε απόσταση περίπου 2 περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του κέντρου της. Πρόκειται για την εκβολή του ομώνυμου ποταμού, κατάντη του Υδατοφράκτη Ασπρόκρεμμου (PAF023). Η κατασκευή του φράγματος έχει επηρεάσει σημαντικά την παροχή νερού προς την εκβολή. Είναι υγρότοπος σε καλή κατάσταση στον οποίο όμως απορρίπτονται σκουπίδια. Μικρό μέρος του υγρότοπου έχει καλλιεργηθεί. Η παρουσία νερού σε αυτόν είναι εποχιακή αν και κάποιες λιμνούλες/ εκβαθύνσεις εντός της κοίτης κατακρατούν νερό και τους καλοκαιρινούς μήνες. Ο υγρότοπος εκβάλλει σε κροκαλλωδη παραλία. Στην περιφέρεια του υγρότοπου υπάρχουν δενδρώδεις και εκτατικές καλλιέργειες. Δίπλα από τον υγρότοπο έχει κατασκευαστεί ο σταθμός αφαλάτωσης Πάφου. Η βλάστηση που κυριαρχεί στο χώρο είναι τα καλάμια Phragmites australis ενώ καταγράφηκαν επίσης και μέρικοι (Tamarix sp) Όσον αφορά πανίδα καταγράφηκε η σαύρα Acanthodactylus schreiberi schreiberi, κα το πτηνό είδους Cisticola juncidis Ο υγρότοπος εμπίπτει στη Ζώνης Ειδικής Προστασίας «Εκβολές Ποταμών Έζουσας, Ξερού και Διαρίζου» (1) και στη Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «Πεδιάδα Πάφου» (2). Η εκβολή μαζί με τις γειτονικές εκβολές του Διαρίζου και της Έζουσας, αποτελεί πολύ σημαντική περιοχή για τα μεταναστευτικά πουλιά. Είναι γνωστό ότι εδώ σταματούν μεγάλος αριθμός αρπακτικών πουλιών του Παραρτήματος Ι της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Πουλιά (2009/147/ΕΕ), όπως το Falco vespertinus. Αποτελεί επίσης σημαντικό σταθμό για μελισσοφάγους Merops apiaster. Με βάση υπολογισμούς της BirdLife International, περίπου 1,100 - 2,000 F.vespertinus και 15,000 - 25,000 M.apiaster περνούν κάθε φθινόπωρο από την ευρύτερη περιοχή της πεδιάδας Πάφου που περιλαμβάνει τις εκβολές των ποταμών Διαρίζου, Έζουσας και Ξερού. 65 μεταναστευτικά είδη καταγράφονται συχνά στη περιοχή, 42 από τα οποία είναι ευρωπαϊκής σημασίας (του Παραρτήματος Ι της 2009/147/ΕΕ). 22 είδη πτηνών διαχειμάζουν στη περιοχή, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική για κάποια είδη ερωδιών: Nycticorac nycticorax, Ardeola ralloides, Egretta garzetta and Ardea purpurea (1). Εμπίπτει επίσης σε Μόνιμα Απαγορευμένη Περιοχή Κυνηγιού (3). Βρίσκεται υπό προετοιμασία, το Διαχειριστικό Σχέδιο της Περιοχής «Εκβολές Ποταμών Έζουσας, Ξερού και Διαρίζου», με αναλυτικές περιγραφές των ειδών που απαντώνται στη περιοχή. Απειλές για τη διατήρηση του σημαντικού υγροτόπου αποτελούν η εντατικοποίηση της γεωργίας, η οικοδομική ανάπτυξη στη γειτνιάζουσα περιοχή καθώς και η διαχείριση του νερού. Μετά την κατασκευή του Υδατοφράκτη Ασπρόκρεμμου, η εκβολή λαμβάνει ποσότητες νερού μόνο μετά από βροχοπτώσεις. Η νότια ακτή της Πάφου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα διάβρωσης ακτής εξαιτίας της παγίδευσης ποτάµιου ιζήµατος στα φράγµατα. Στα πλαίσια του ερευνητικού έργου «Ιζήματα» (http://www.izimata.com, πρόσβαση 08/15), διαπιστώθηκε ενεργώς διάβρωση στην εκβολή του ποταμού (κατάρρευση των παράκτιων πρανών), η οποία είναι πιο έντονη στο ανατολικό τµήµα της εκβολής. Έχει καταγραφεί από τη Μονάδα Θαλασσίων Έργων του Τµήµατος ∆ηµοσίων Έργων ότι µέχρι το 1980 κατέληγαν στην νότια ακτή της Πάφου έξι χείµαρροι, µεταφέροντας 150.000 περίπου κυβικά µέτρα ποτάµιου ιζήµατος ετησίως. Σήµερα υπολογίζεται ότι συνολικά καταλήγουν στην ακτή λιγότερα από 30.000 κυβικά µέτρα ποτάµιου ιζήµατος ετησίως. Η παρουσία του Υδατοφράκτη Ασπρόκρεµµου (PAF023), ανάντη της εκβολής και η διαταραχή του φυσικού ισοζυγίου των ιζημάτων (διάβρωση- μεταφορά και πρόσχωση) προκάλεσε αποκοπή της τροφοδοσίας µε ιζήµατα της κοίτης του ποταµού, της εκβολής του (δέλτα του ποταµού) και της παράκτιας ζώνης και έναρξη της διάβρωσης της παράκτιας ζώνης. Η επιρροή που έχει το φράγµα στη κοίτη και στις εκβολές του ποταµού είναι έντονη. Η παραλία επειδή αποστερείται τα ποτάµια φερτά υλικά έχει έντονα συρρικνωθεί. Συγκεκριμένα, η ακτή έχει υποχωρήσει από 3 - 28 µέτρα. Η εκτίμηση της μέγιστης διάβρωσης ήταν 25 m/ετησίως και της μέσης 15m/ετησίως. Στη περιοχή δυτικά της εκβολής, καταγράφηκε διάβρωση 30 m, σε µήκος ακτής περί τα 700 m. Η διάβρωση αυτή πιθανώς να έχει αλλάξει τον προσανατολισµό της ακτής και έτσι να βρίσκεται κοντά στην νέα ισορροπία της, σε σχέση µε το νέο ισοζύγιο ιζηµάτων και θαλάσσιων φορτίσεων. Περίοδος αναφοράς πρωτογενών δεδομένων: 03/6/2014. Απογραφείς: Κούλα Μιχαήλ, Μάριος Βίκτωρα. (1) BioCYPRUS (2009). Electronic database. Department of Environment. Ministry of Agriculture Natural Resources and Environment. (2) Hellicar M., Anastasi V., Beton D., Snape R. (2014). Important Bird Areas of Cyprus. Birdlife Cyprus, Nicosia, Cyprus. (3) Δεδομένα Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας (Πρόσβαση 06/2015). Βιβλιογραφική Παραπομπή στο Υγροτόπιο Κύπρου: Παπαθεοδούλου Α., Σεργίδης Λ., Μιχαήλ Κ., Emirzade Τ., Βίκτωρα Μ., Αναστάση Α. 2015 – (συνεχής ενημέρωση): Υγροτόπιο Κύπρου- Απογραφή των Κυπριακών Υγροτόπων. Δημοσιεύεται στο http://www.cypruswetlands.org, πρόσβαση [ημερομηνία].